Direct naar artikelinhoud
AnalyseAmerikaanse politiek

Donald Trump komt terug. Wat nu? ‘Er zal straks worden geknokt. Dat is de sfeer’

Fans van Donald Trump verzamelen voor zijn villa Mar-a-Lago, in Palm Beach, Florida.Beeld AFP

Dit moest de week worden van VS-president Joe Biden, die historische klimaatinvesteringen door het Congres loodste. Maar het was Donald Trump die, na een FBI-huiszoeking in zijn villa, met alle aandacht ging lopen. Zijn geliefde slachtofferrol effent volgens voor- en tegenstanders het pad voor een politieke terugkeer. Wat nu? ‘Biden zou ruzie moeten zoeken maar dat is niet zijn sterkste kant.’

Wie dacht dat de huiszoeking door het FBI bij oud-president Donald Trump, in zijn villa Mar-a-Lago, Florida, een belangrijke stap zou worden in zijn neergang is er voorlopig aan voor de moeite. Het tegendeel gebeurt. De zoektocht naar classified - geheime - documenten die hij zou hebben meegenomen uit het Witte Huis na zijn vertrek, leidde tot een revival van de Trump-mania onder zijn aanhang. “Zijn supporters blijven stevig achter hem staan. Ze noemen hem het slachtoffer van vervolging en een dubbele juridische standaard”, zegt Matthew Continetti, een politiek analist van de conservatieve denktank American Enterprise Institute. “De band tussen Trump en zijn basis is solide.”

Volgens The Wall Street Journal hebben FBI-agenten elf sets geheime documenten gevonden bij de huiszoeking in Mar-a-Lago. Lees meer.

Dit is ook de overtuiging van stemmen die we in Democratische hoek spreken. Howard Gutman, ex-ambassadeur in België onder president Barack Obama: “Vanuit politiek oogpunt is de huiszoeking een misrekening van de Democraten, ook al werd ze uitgevoerd door de FBI (en gelast door justitieminister Merrick Garland, MR). Dit kan de Democraten pijn doen maar ook Trumps mogelijke tegenkandidaten zoals Ron DeSantis, de Republikeinse gouverneur van Florida die nog overweegt of hij hem in de voorverkiezingen uitdaagt. Dit dwingt de Republikeinen zich rond Trump te verenigen. Het wordt net waarschijnlijker dat zij Trump opnieuw naar voren schuiven als genomineerde.”

‘Martelaar par excellence’

Michiel Vos, journalist en schoonzoon van Huis-voorzitter Nancy Pelosi: “Als het justitieministerie geen belastend materiaal kon vinden tijdens de huiszoeking (mogelijk zochten ze naar informatie over kernwapens, MR) gaat dit Trump helpen, ja. Dit maakt Trump tot een martelaar par excellence. Hij was het al maar dit is meer koren op de molen van het MAGA-kamp (Make America Great Again). We weten niet precies hoe groot en sterk deze ‘Trump World’ nog is, maar we zien wel dat wanneer Trump kandidaten naar voren schuift in de voorverkiezingen in aanloop naar de Midterms in november de meesten winnen.”

Afgelopen week wonnen Trump-kandidaten in vier staten. Volgende week verliest Liz Cheney, een van de Republikeinse afgevaardigden die durfde te helpen met de hoorzittingen over 6 januari, wellicht haar voorverkiezing tegen een trumpist.

Of de FBI-inval en de hoorzittingen naar de bestorming van Capitol Hill de oud-president nog kunnen diskwalificeren als kandidaat betwijfelt zowel Vos als Gutman.

Voormalig president Donald Trump.Beeld Getty Images

‘De meest achtervolgde politicus in de Amerikaanse geschiedenis’

Vos: “Juridisch kan hij aangeklaagd worden als ze iets vinden wat in het archief hoorde, maar who f***ing cares? Politiek en cultureel voedt dit gewoon een machine op rechts die nu zegt: na twee mislukte impeachments, hoorzittingen en financieel onderzoek in New York (waar hij woensdag onder ede werd verhoord, MR) zoeken ze nog steeds iets om hem te treffen. Trump noemt zichzelf nu ‘de meest achtervolgde politicus in de Amerikaanse geschiedenis’. Het is een hyperbool maar dit is net hoe Trump het liefst vecht - met de rug tegen de muur, tegen de regels in, als slachtoffer.”

Gutman: “Ik acht de kans ook klein dat het FBI-onderzoek of de hoorzittingen zullen leiden tot vervolging of electorale diskwalificatie. Ik geloof wel dat hij nog vervolgd kan worden door de openbaar aanklager in Atlanta, voor tussenkomst in het presidentieel verkiezingsproces van de staat Georgia. Zijn grootste juridische hordes liggen daar, denk ik. De vraag is ook hoe zijn aanhang op een mogelijke vervolging zal reageren. Hun reactie kan problematisch worden.”

Want de Trump van na 2016-’20 en zijn aanhang zijn nog radicaler geworden. Gutman: “Ik vergelijk het met schoolcijfers. Als president Trump een 8 was, dan is hij nu een 9. He’s just as bad!

Joe Biden op de South Lawn van het Witte Huis.Beeld Getty Images

Vos: “Trump handelt als een president die even in de wacht is gezet. Hij gooit olie op het vuurtje, door bijvoorbeeld de Hongaarse premier Viktor Orbán op de conservatieve CPAC-conferentie te laten spreken en pleit voor doodstraffen voor drugshandelaren. Bij een deel van Amerika valt dat goed want er is nu eenmaal inflatie en stijgende criminaliteit in de grote steden en een gevoel dat we ‘de grote jongen niet meer zijn’. Dat is wat Trump letterlijk zegt: we zijn een derderangsnatie. Hij zegt nog net niet: we zijn een derdewereldland. Hij zegt eigenlijk heel on-Amerikaanse dingen voor een rechtse kandidaat. Alles in onze politiek is nu strijd. Het gaat niet meer om ideeën, alleen maar de hele dag om rammen. Het is wat hooligans doen bij een fel bevochten voetbalwedstrijd. Ze weten allemaal: er zal straks worden geknokt. Dat is nu de sfeer.”

‘Jaloers op beter opgeleiden’

Sociologe Arlie Hochschild (University of Berkeley) merkt dit ook in haar onderzoek naar Trump-kiezers, die ze sinds haar boek Strangers in Their Own Land (2016) volgt. Nu werkt ze aan een vervolg. “Als Trump wordt uitgedaagd, treedt hij bijna altijd agressief op tegen de veronderstelde vijand. En hij heeft 75 procent van de Republikeinen overtuigd, wetende dat volgens een peiling uit juni slechts een kwart van de partij gelooft dat Biden de rechtmatige president is. Trumps strategie werkt dus buitengewoon goed. De Trump-aanhangers met wie ik praat ontwijken de 6 januari-hoorzittingen en richten zich op de hoge energieprijzen als ‘de echte kwestie’. Ze verdedigen Trump nog steeds als slachtoffer van vier jaar Democratische aanvallen.”

Maar waarom geloven Trump-aanhangers nog altijd zijn leugen dat de verkiezingen zijn gestolen, ondanks alle bewijzen dat ze eerlijk waren? Hochschild: “Het is niet, denk ik, omdat al zijn volgelingen gek, dom of gehersenspoeld zijn door rechtse media - hoewel voor sommigen dit in verschillende combinaties kan gelden. Trump vertegenwoordigt wel wat ik ‘de elite van de achterblijvers’ heb genoemd - degenen die bang zijn voor verlies. Het zijn potentiële leiders uit de landelijke arbeidersbevolking in bedrijfstakken die in de vergetelheid zijn geraakt. Zij leden verlies en zijn jaloers op de stedelijke, beter opgeleide bevolking in snel groeiende bedrijfstakken. Trump verwoordt hun frustraties. In zijn agressieve retoriek verplaatste hij de emotionele knop van ‘verlies’ naar ‘gestolen’ en vervolgens naar ‘terugnemen van wat je is afgenomen’. Zo’n verhaal weergalmt als een echo onder hen - het is een leugen die vastzit aan een bepaalde sociale waarheid. Trump heeft in die zin een sticky lie (plakkerige leugen) verspreid.”

Dit zorgt volgens Vos voor een verontrustend sneeuwbaleffect. “Wat groeit aan de Amerikaanse rechterzijde is een antifederale opstelling, tegen de FBI, de belastingdienst, inlichtingendiensten... Het hele overheidsapparaat moet volgens hen worden afgeschaft en vervangen door mensen die zij benoemen”, zegt hij. “Er is op rechts een roep voor een volledige zuivering, en dat heeft toch een jaren 30-schaduw.”

In The Washington Post schreef commentator Dana Milbank deze week dat de hysterie onder de Trump-aanhang door de FBI-huiszoeking een uitnodiging is tot nieuw politiek geweld. Donderdag al probeerde een gewapende man binnen te dringen in het FBI-kantoor van Cincinnati, Ohio. Na een urenlang beleg in een veld verderop werd hij doodgeschoten.

Vos acht ook gebeurtenissen zoals de bestorming van Capitol Hill opnieuw mogelijk. “6 januari 2021 - waar ik getuige van was - was nog à l’improviste. Als Trump nog eens verliest en denkt te winnen, wordt het erger. We zijn nog niet in een burgeroorlog, maar zetten stappen in de richting van afrekeningen en zuiveringen. Als Huis-oppositieleider Kevin McCarthy tegen de huidige justitieminister zegt: ‘Hou je notulen goed bij, want wij kunnen jou in het beklaagdenbankje zetten’, tja. De tijd dat Amerika een goedaardige overheid had, is volgens een deel van de VS voorbij. Op rechts ziet men de overheid als een instantie die erop uit is ‘je te pakken’. Daarom worden op rechts vergelijkingen gemaakt met Venezuela, terwijl volgens links juist rechts bezig is om de VS te veranderen in een bananenrepubliek. Die uiteenlopende wegen komen niet snel meer bij elkaar.”

Donald Trump.Beeld Getty Images

Wordt Biden te oud voor de strijd?

De aandacht voor Trump overschaduwt intussen de verwezenlijkingen van president Joe Biden, die deze week zijn klimaatinvesteringsplan van 430 miljard dollar door het Congres loodste.

Gutman: “Afgezien van de terugtrekking uit Afghanistan heeft Biden eigenlijk al alles goed gedaan. Met zijn centristische agenda herstelt onze economie en jobmarkt, de gasprijs daalt, we verenigden de Europese NAVO-leden tegen Poetin, we hebben nu de grootste offshore-windmolenmarkt... De zaken onder Biden gaan dus goed - behalve het feit dat we zo cynisch zijn als bevolking zodat niemand hier elkaar nog graag heeft. De meeste Amerikanen kiezen niet meer omwille van thema’s. Ze kiezen voor of tegen iemand, al is dat bij jullie vandaag niet anders. Het goedgekeurde klimaatplan zal in aanloop naar de Midterms daarom geen gamechanger zijn.”

Lees ook

Ruim 400 keer ‘zelfde antwoord’: Donald Trump schuilt volledig achter zwijgrecht in fraudezaak

Donald Trump kampt met een berg juridische problemen na FBI-inval: wat als hij wordt veroordeeld?

Vos: “Biden is niet zo handig in het steekspel met Trump maar wel nog een ouderwetse politicus die degelijk beleid voert - zijn klimaatinvesteringsplan is echt wel groot. Hij respecteert als uitvoerend president ook de scheiding der machten, zelfs al leidt dat tot fel debat zoals toen Pelosi als Congreslid naar Taiwan trok. Voor Trump gaat het niet om een fiftyfifty-beleid maar om een nulsomspel. Je wint of verliest. Hij roept voortdurend dat ‘ze’ je belastingen verhogen, illegalen binnenlaten en je wapens afnemen.  Voor de helft van Amerika is alles wat Washington doet nu verdacht. Daarom is het volgens mij onmogelijk te voorspellen hoe Biden het zou doen tegenover Trump in 2024. Biden kan hervormen wat hij wil, er zijn geen gouden ingrepen meer.”

De druk op president Biden groeit daarom binnen in zijn partij, zeker na peilingen dat begin november het Huis in Republikeinse handen kan vallen. Moeten Democraten het advies volgen van The New York Times-columnist Maureen Dowd om ‘the old dude met zijn Aviator-zonnebril’ de fakkel te laten doorgeven aan een frissere jonge kracht?

Gutman: “Is Dowd nu Bidens adviseur? Hij heeft er genoeg, hoor. (lacht) Ik zie het anders. Ik geloof vrij zeker dat Biden origineel niet plande om een herverkiezing aan te gaan. Alleen, als Trump in 2024 de tegenkandidaat wordt en iedereen kan verslaan behalve Biden, zal de president geen andere keuze hebben dan voor een tweede termijn te gaan.”

‘Hij is héél oud’

Vos: “Ik zie vandaag nog niemand die Biden zou kunnen vervangen, zeker vicepresident Kamala Harris niet. Zij is de voorbije twee jaar van het voorplan verdwenen. Toch kan ik me wel iets bij de redenering van Dowd voorstellen. Voor de gemiddelde kiezer telt Biden, 79, twee keer hun leeftijd. Hij is héél oud. Hij is linkser dan Obama en denkt nog met de geest van een verzorgende overheid. De vraag, voor beide partijen trouwens, is of daar nog ruimte voor is. De vraag voor de Democraten is nu: ga je door het midden ook op zoek naar de softere Republikeinse kiezers of ga je voluit honderd procent links, zeg maar het woke beleid volgens de strekking van afgevaardigde Alexandria Ocasio-Cortez (‘AOC’).”

De Midterm-verkiezingen worden een lakmoesproef om te kijken welke koers het beste scoort. De Democraten zullen ook hun basis mobiliseren met het recente, felomstreden, anti-abortusarrest van het conservatieve Hooggerechtshof in de hand.

Gutman: “Zoals de huiszoeking bij Trump zich tegen de Democraten keert, is het een nadeel voor de Republikeinen dat de leden van het Hooggerechtshof vergaten dat ze rechters waren en geen politici. De afschaffing van Roe vs. Wade kan de Republikeinen nog pijn doen in de Midterms.” De oud-ambassadeur durft daarom te hopen dat de Democraten alsnog kunnen verrassen door een deel van Trumps radicale Huis-kandidaten te verslaan.

Vos is pessimistischer: “Als de Republikeinen in november het Huis innemen, krijgen we nog meer radicale stemmen die niet bezig zijn met beleid maar met schoppen en tieren. Zelfs de campagne voor de Midterms kan nog uit de klauwen lopen. Sinds 6 januari 2021 kan alles. De democratie staat op het spel in de Verenigde Staten.”

Moet president Biden die boodschap niet luider gaan verkondigen? Vos: “Jazeker, dat denk ik wel, maar dan moet Biden ruzie durven zoeken. En het is niet zijn sterke kant om het gevecht aan te gaan.”

President Joe Biden en vicepresident Kamala Harris.Beeld AFP