Taiwan-kenner Sense Hofstede: ‘Het is maar de vraag of het Chinese leger überhaupt al tot een oorlog in staat is’

Sense Hofstede (National University of Singapore) dient over drie weken zijn doctoraatsscriptie in over de relaties van China met Taiwan en Singapore en publiceerde al meermaals bij het vermaarde Clingendael Instituut. Hij kent de Chinese en Taiwanese politiek als zijn broekzak.

Onze commentator schreef vorige week: ‘Werkelijk niemand heeft iets aan het bezoek van Nancy Pelosi behalve Nancy Pelosi zelf.’ Klopt dat?

“Je kunt je vragen stellen bij de kosten-batenanalyse van dit bezoek, maar het klopt niet dat enkel Pelosi hier wat aan heeft. De Taiwanezen wilden dit bezoek zeer graag omdat ze zo geïsoleerd zijn op het wereldtoneel. Zij zien dit als een kostbaar signaal, als een hart onder de riem van de Amerikanen. Zeker omdat de Amerikanen er zich de woede van China mee op de hals halen.

“Taiwan kon dit bezoek ook niet afzeggen nadat de plannen van Pelosi waren uitgelekt. Dan hadden ze toegegeven aan de chantage van de Chinezen en een gevaarlijk precedent geschapen. Wie toegeeft aan chantage, loopt het gevaar dat die steeds erger wordt en dat je volledig vleugellam raakt.

“Wie dit nog goed uitkomt, is de regeringspartij DPP (Democratic Progressive Party). In november zijn er lokale verkiezingen en die partij krijgt nu meer waardigheid en respect omdat ze dit bezoek voor elkaar kreeg. Heel het land is nu verenigd in zijn angst en boosheid tegenover de Chinezen. De oppositiepartij KMT (Kwomintang), die normaal gezien uitpakt met haar goede banden met China, kan dit nu niet gebruiken in de verkiezingscampagne. De KMT moet nu wel meedoen met de veroordeling van de Chinese dreigementen.”

Kan dit niet negatief uitpakken voor de regeringspartij door de handelsoorlog, de cyberoorlog en de grootscheepse militaire oefeningen?

“Taiwan zou hier profijt kunnen uithalen wanneer China een hele hoop retorisch geweld en militair vuurwerk gebruikt, maar vervolgens niks voor elkaar krijgt. Dan blijkt China eens te meer een papieren tijger die wel blaast maar niet doorbijt.

“Wat Taiwan nog van pas kan komen, is een kleine impact van de sancties. Maar dat moeten we nog afwachten. De regeringspartij wilde sowieso al de afhankelijkheid van de Chinese economie verkleinen. Met haar sancties helpt China net dat doel te bereiken.”

Is de timing van Pelosi niet bijzonder ongelukkig omdat Biden er alles aan doet opdat China Rusland niet gaat helpen in Oekraïne?

“Als China de VS pijn wil doen, kunnen ze inderdaad aan Rusland materiële steun leveren in Oekraïne. China heeft er volgens mij zeer bewust voor gekozen een punt te maken van dit bezoek. Xi Jinping is al heel lang de temperatuur aan het opvoeren en aan het dreigen met hel en verdoemenis voor de Taiwanezen. Maar die hel en verdoemenis, die kwamen er maar niet, waardoor er een inflatie van zijn dreigementen ontstond. De Taiwanezen dachten vooral: ‘Het zal wel zijn dat we zullen worden kapotgeschoten. Er gebeurt nooit echt wat.’ Dit is China’s kans om die ‘inflatie’ te stoppen. Het is de eerste keer sinds de jaren 90 dat er zulke zware, Chinese oefeningen met echte munitie plaatsvinden in de wateren voor de belangrijkste havens van Taiwan.”

Wat lokte die crisis in de jaren 90 uit?

“Het onofficiële bezoek van de Taiwanese president aan de VS. De Chinezen hielden toen ook oefeningen dicht bij de Taiwanese kust. De Amerikaanse zevende vloot voer toen de Taiwanstraat binnen om een blokkade op te zetten. Vandaag lijken de oefeningen wel extremer. Het gebied waarin de Chinezen hun oefeningen houden, is groter en sluit nauwer om Taiwan heen. Het zou kunnen dat China een raket afvuurt die in Taiwanese territoriale wateren terechtkomt. Dan is een escalatie niet uitgesloten.”

De ene analist ziet al een volgende wereldoorlog aan de einder, de andere doet dit af als Chinese krachtpatserij. Wat verwacht u?

“Het is heel lastig om hier helder in te zien omdat China en Taiwan zo’n complexe gezamenlijke geschiedenis hebben. We gaan spannende tijden tegemoet, maar ik denk niet dat China nu een echte oorlog wil. Het land kampt met interne, economische problemen omdat zijn economisch model ten einde loopt. Tegelijk moet het de pandemie beheersen en zijn er politieke strubbelingen over het partijcongres in oktober en november. Dat congres verklaart wel mee waarom Xi Jinping nu zo’n trammelant maakt. Hij heeft zijn derde termijn zo goed als binnen, maar hij wil op dat partijcongres zijn pionnen op de favoriete plaatsen kunnen zetten.”

Een heel klein beetje oorlog komt Xi Jinping goed uit?

“Zelfs voor een kleine oorlog is er te weinig troepenopbouw aan de Chinese kust. Voor de inval van Rusland in Oekraïne zag je echt al weken grootschalige oefeningen aan de Oekraïense grens. Daarnaast is het maar de vraag of het Chinese leger überhaupt al tot een oorlog in staat is. Het leger zit volop in een capaciteitsuitbreiding. De Chinese regering wil daarmee klaar zijn in 2027.

“Een inval in Taiwan is zeer risicovol omdat Taiwan best een aanzienlijk leger heeft en de kans op een interventie van Amerika en Japan reëel is. Als die grootmachten zich gaan bemoeien, krijg je een wereldoorlog die China zou kunnen verliezen. Xi Jinping zal pas aanvallen als hij zeker weet dat hij een kans heeft om te winnen.

“Aan het einde van dit decennium zal de kans op een oorlog veel groter zijn. Xi Jinping wil deze kwestie nog zelf oplossen. Als de Chinezen Taiwan binnenvallen, wordt dat een heel bloedige strijd. Echt vergelijkbaar met de Russische inval in Oekraïne. Er zijn nog maar heel weinig Taiwanezen die zich Chinees voelen (in 1949 werd de Kwomintang – de tegenstanders van de communisten – verdreven van het Chinese vasteland naar Taiwan. De aanhangers van de Kwomintang worden in Taiwan de ‘vastelanders’ genoemd, TP). Van de strijd tussen de vastelanders en de oorspronkelijke Taiwanezen is nog weinig te merken. Onder de veertig jaar is de meerderheid in Taiwan voor de formele onafhankelijkheid van China. De Chinezen zullen dus zeer weinig steun vinden bij de plaatselijke bevolking.”

Denkt u dat de reactie van China zo sterk is omdat Pelosi een vrouw is? Zij suggereerde dat zelf op de persconferentie met de Taiwanese president.

“Dat zou best kunnen meespelen. De Chinese Communistische Partij is niet bepaald vrouwvriendelijk en behoorlijk chauvinistisch. Pelosi hintte op die persconferentie naar het bezoek van enkele mannelijke Amerikaanse senatoren eerder dit jaar waarover nauwelijks ophef was. Maar die mannen staan natuurlijk wel veel lager in rang dan zij.”

Wil Pelosi niet gewoon haar plaatsje in de geschiedenisboeken?

“Taiwan is voor Pelosi geen gelegenheidsproject. Ze ging al in ’91 haar steun betuigen aan de studentenprotesten op het Plein van de Hemelse Vrede. Daaruit blijkt toch een decennialange toewijding. Of ze dit doet om haar Taiwanese electoraat aan zich te binden? Dat kan, maar de laatste jaren zijn er veel meer Chinese dan Taiwanese migranten naar de VS afgereisd.”

Hoe kijkt de gewone Taiwanees naar het Chinese machtsvertoon? Halen ze hun schouders op door die inflatie aan Chinese dreigementen?

“Ja en nee. De Taiwanezen waren de laatste weken vooral bezig met enkele politieke schandalen. Nu zijn ze wel wat geschrokken omdat de dreiging zo concreet is. Heel de wereld heeft het er ook over hoe gemeen dat oorlogszuchtige en bombastische China is tegenover het democratische Taiwan. Qua pr en beeldvorming is dat heel nuttig voor de Taiwanezen.”

Krijgen we nu twee machtsblokken in de wereld?

“Die evolutie is al langer bezig. China houdt zich wel vrij nauwkeurig aan de westerse sancties tegen Rusland, omdat het zulke grote economische belangen heeft in Europa en de VS. Voor de rest is het echt afwachten hoe de situatie zich de komende dagen ontvouwt. De Chinese militaire oefening duurt alleszins tot en met zondag. Een deel van China’s reactie zal voor de bühne zijn, een deel kan Taiwan en de wereldeconomie echt raken.”

Hoe hard gaan wij dit voelen?

“Toegenomen spanningen leiden altijd tot toegenomen prijzen. Taiwan is de grootste chipproducent ter wereld én de straat van Taiwan is ontzettend druk bevaren. Gaat China dat scheepvaartverkeer hinderen of niet? Daar zal veel van afhangen.”

Het bezoek van Pelosi was in People’s Daily – het propagandablad van de Chinese regering – woensdag maar een kort bericht waard. Waarom?

“Die krant geeft de officiële partijstandpunten door. Op de Chinese nieuwssites is er meer aandacht voor Taiwan, al zijn die berichten natuurlijk gecensureerd en gemanipuleerd. Het is dus lastig in te schatten wat de gemiddelde Chinees meekrijgt van dit conflict. In de Chinese propaganda is Amerika in ieder geval de grootste bedreiging voor zijn systeem. ‘Als Amerika Taiwan niet zou helpen, zou Taiwan instorten en zouden wij Taiwan kunnen innemen’, redeneren ze. Idem voor Korea. Amerika wordt ook gezien als ‘de mastermind’ achter de Oekraïense oorlog.”

Is het Taiwanese leger in staat een Chinese aanval af te wenden?

“Het Taiwanese leger was lang het leger van de dictatoriale partijstaat. Tot 1987 heerste er een staat van beleg, gecontroleerd door het leger. Toen was het leger de grootste vijand van het volk. Er zitten nu nog mensen in de regering die tijdens de dictatuur door het leger zijn gemarteld. Het leger bouwt zich nu om van een Koude-Oorlogsmachine naar een modern verdedigingsleger. Maar het is nog een beetje een ratjetoe. Pas de laatste jaren wordt er ook weer meer in geïnvesteerd. Ze hebben vooral Amerikaans materiaal. Plus enkel Franse fregatten en Nederlandse onderzeeërs uit de jaren 80. Ze leren werken met drones, mijnen en ander meer flexibel materiaal.”

Zijn de eilandjes Kinmen, Matsu en Pescadores goed verdedigd? De Chinezen zouden het vooral op Kinmen gemunt hebben.

“Die eilandjes zijn moeilijk te verdedigen. Ze zijn ook niet zo relevant voor Taiwan, omdat ze weinig strategische waarde hebben: ze liggen recht voor de Chinese kust. Neemt China ze in, dan zal dat vooral symbolisch een zware klap zijn voor Taiwan. Zo’n inval zou Taiwan wel een aanleiding kunnen geven om zich formeel onafhankelijk te verklaren en zich te verzekeren van internationale steun.”

Pelosi loofde Taiwan als een van de meest vrije democratieën. Heeft ze gelijk?

“Als je naar de internationale ranglijsten kijkt, is Taiwan de beste democratie van Azië. Tien jaar terug hadden ze nog problemen met corruptie en stemmenkoperij, maar dat is voorbij. Taiwan heeft wel een vrij conflictueuze democratie, omdat de grootste partijen fundamentele meningsverschillen hebben over de staatsinrichting. Dat levert wel eens heftige, emotionele botsingen op. In die zin zou je Taiwan het België van Azië kunnen noemen.” (lacht)