Direct naar artikelinhoud

‘De stijl zal heel anders zijn’: Charles III is klaar om de troon te bestijgen

Op een tuinfeest in Buckingham Palace, 2019.Beeld AP

Ooit stond hij bekend als onhandige, zelfingenomen jongeman, maar de Charles die op 73-jarige leeftijd de Queen opvolgt is zelfverzekerd, klaar om het eindelijk op zijn manier te doen. Ook al zijn er meer dan genoeg uitdagingen. ‘De stijl zal heel anders zijn.’

Zelden was een erfgenaam zo klaar om de troon te bestijgen. Charles, de oudste zoon van koningin Elizabeth II, geboren om koning te worden, heeft langer dan wie ook in de geschiedenis van de Britse monarchie moeten wachten op zijn voorbestemde kroon. Als koning Charles III wordt hij de vorst van ’s werelds belangrijkste constitutionele monarchie, hoofd van de meest legendarische koninklijke familie, en een symbool van continuïteit in een door stormen geteisterd land.

Hij ging van een onhandige, aan zichzelf twijfelende jongeman tot een ongelukkige echtgenoot van middelbare leeftijd tot nu, op 73-jarige leeftijd, een zelfverzekerde, grijsharige eminentie. Een man die zich inzet voor zaken als het bestrijden van klimaatverandering en milieubescherming, zaken die hem ooit eigenzinnig maakten, maar nu wonderwel aansluiten op de tijdgeest.

Of Charles ooit het respect of de genegenheid zal genieten die zijn moeder ten deel viel, is een andere vraag. Elizabeth werd op 25-jarige leeftijd op de troon gezet en regeerde langer dan de meeste Britten in leven zijn geweest. Ze verankerde haar land met stoïcijnse waardigheid tijdens de turbulente overgang van een wereldrijk naar een onwillig lid van de Europese Unie en een onzekere toekomst na de brexit.

Charles’ levensloop werd, misschien onvermijdelijk, minder geprezen. Zijn zwakheden en frustraties werden genadeloos ontleed door de media; zijn hobby’s, van architectuurkritiek tot biologische landbouw, werden vaak bespot. Zijn huwelijk met Diana, prinses van Wales, dat stukliep te midden van bijtende krantenkoppen en wederzijdse beschuldigingen van ontrouw, blijft voor velen de bepalende gebeurtenis in zijn publieke leven.

Op het dieptepunt van Charles’ publieke leven, halverwege de jaren negentig, gingen sommige critici zo ver te zeggen dat de door schandalen geteisterde erfgenaam het recht om koning te worden had verspeeld. Dat de kroon een generatie zou moeten worden overgeslagen en de troon naar zijn oudste zoon, prins William, zou moeten gaan, die niet door publieke smetten was bezoedeld.

Maar dat was nog niets vergeleken met zijn huwelijk met Diana. De roddelbladen, de alleszeggende tv-interviews (“We zaten met drie in dit huwelijk”, zei Diana tegen de BBC, verwijzend naar haar man en Camilla Parker-Bowles, met wie hij later trouwde), de bittere scheiding en Diana’s dood bij een auto-ongeluk in Parijs in 1997: dit alles kristalliseerde het beeld dat velen hadden van Charles als een oubollige schoft en zijn familie als gevoelloze schoonfamilie.

Tussen 1991 en 1996 daalde het percentage Britten dat vond dat Charles een goede koning zou zijn van 82 procent naar 41 procent, volgens opinieonderzoeksbureau MORI. Maar Diana’s dood bleek een keerpunt: Charles werkte samen met Tony Blair, de toenmalige eerste minister, om zijn moeder ertoe te bewegen Diana’s nagedachtenis te eren, te midden van een nationale collectieve rouw, en begon daarna aan de rehabilitatie van zijn eigen imago.

En daar is hij grotendeels in geslaagd. Weinig Britten huiveren nu bij het vooruitzicht van koning Charles III, ook al lijkt hij soms meer op een suffe oom dan op een nationale patriarch.

Sinds 2005 is Charles getrouwd met Camilla, met wie hij een romantische relatie had voor en tijdens zijn huwelijk met Diana, en heeft hij stabiliteit gevonden in zijn persoonlijke leven. Na het overlijden van zijn vader, prins Philip, vorig jaar op 99-jarige leeftijd, werd hij pater familias van het Huis Windsor. Camilla, 74, die de titel van koningin-gemaal zal dragen, is een standvastige en respectabele verschijning aan zijn zijde.

Maar Charles neemt het roer over van een koninklijke familie in tumultueuze tijden: een bittere ruzie met zijn jongste zoon, prins Harry, en diens Amerikaanse vrouw, voormalig actrice Meghan Markle; de onsmakelijke banden van zijn broer prins Andrew met Jeffrey Epstein, die hebben geleid tot een rechtszaak tegen Andrew en beschuldiging van seksueel misbruik van een tiener. Charles worstelt om eigenzinnige familieleden in het gareel te houden.

Hij streeft er ook al lang naar om de monarchie te stroomlijnen, deels om de druk op de staatskas te verminderen. Als koning zal hij dat plan volledig kunnen uitvoeren. Het einde van het tweede Elizabethaanse tijdperk belooft dus een gedenkwaardige overgang te worden, niet alleen door het heengaan van een geliefde koningin, maar ook omdat Charles zijn eigen ideeën zal inbrengen in een baan waarop hij zich een leven lang heeft voorbereid.

Met de Queen op de Chelsea Flower Show, in 2009.Beeld Pool photo by Sang Tan

“De stijl zal heel anders zijn”, zegt Vernon Bogdanor, professor aan het King’s College in Londen, die al een boek schreef over de rol van de monarchie in het constitutionele systeem van Groot-Brittannië. “Hij zal een actieve koning zijn en hij zal de macht waar hij in die rol over beschikt waarschijnlijk tot het uiterste drijven, hij zal zijn boekje niet te buiten gaan.”

Charles, zo legt Bogdanor uit, heeft gevochten om een identiteit te vinden als prins van Wales, een rol die hij langer heeft vervuld dan wie ook, maar die geen specifieke functieomschrijving heeft. Hij richtte liefdadigheidsinstellingen op zoals de Prince’s Trust, dat bijna een miljoen kansarme jongeren heeft geholpen, en zette zich in voor zaken als duurzame stadsplanning en milieubescherming, lang voordat die hip werden.

De afgelopen jaren heeft hij verschillende taken van de koningin op zich genomen, van buitenlandse reizen tot mensen tot ridder slaan. Op Remembrance Day legde hij namens de koningin een krans bij het monument voor de gevallen soldaten van Groot-Brittannië. Bij de staatsopening van het parlement begeleidde hij haar naar het paleis van Westminster.

Charles liet het ook niet na om zich te mengen in beladen politieke kwesties. Hij sprak zich in het verleden uit voor religieuze tolerantie en tegen islamofobie, wat er volgens sommigen mee voor heeft gezorgd dat er geen al te extreme reacties kwamen tegen moslims na een reeks dodelijke terroristische aanslagen door islamitische extremisten in Londen in 2005.

“Hij had er ook voor kunnen kiezen om van nachtclub naar nachtclub te trekken of helemaal niets kunnen doen, maar hij heeft een rol gevonden”, zegt professor Bogdanor.

Soms brachten Charles’ uitgesproken meningen hem in opspraak. In 1984 vergeleek hij een voorgestelde uitbreiding van de National Gallery met een “monsterlijke uitstulping op het gezicht van een zeer geliefde en elegante vriend”. Het plan werd geschrapt, maar jaren later klaagden prominente architecten over zijn gelobby achter de schermen tegen ontwerpen die hem niet zinde, en zeiden ze dat hij misbruik maakte van zijn grondwettelijke rol.

In 2006 publiceerde de tabloid The Mail on Sunday stukken uit zijn dagboek toen hij de koningin vertegenwoordigde bij de formele overdracht van Hongkong aan China in 1997. Hij beschreef de aanwezige Chinese ambtenaren als “afschuwelijke wassen beelden” en hoe hij na een “propagandatoespraak” van de Chinese president, Jiang Zemin, “moest toekijken hoe de Chinese soldaten in ganzenpas het podium betraden en de Union Jack naar beneden trokken en de ultieme vlag hesen”. Charles won een rechtszaak tegen de uitgever van The Mail wegens het schenden van zijn privacyrechten.

Als koning zal Charles zijn mening voor zich moeten houden. Zijn moeder was zo discreet dat royaltywatchers zelfs haar standpunten over heftig bediscussieerde kwesties als de brexit niet konden achterhalen. Ook Charles heeft zich niet uitgelaten over de brexit. Wel lichtte hij een tipje van de sluier op toen hij in 2020 in het Duitse parlement zei dat “geen enkel land echt een eiland is” en ervoor pleitte dat Duitsland zou blijven samenwerken met Groot-Brittannië.

Tijdens een liefdadigheidsevent in Gloucestershire, juni 2021.Beeld AP

Het is niet duidelijk of Charles zijn filantropie zal voortzetten. Hij is beschermheer of voorzitter van meer dan 400 liefdadigheidsinstellingen, naast de Prince’s Trust. Maar zijn liefdadigheidswerk ging ook met de nodige ophef gepaard. Zo nam Michael Fawcett, de directeur van een andere liefdadigheidsinstelling van Charles, na een schandaal ontslag. Hij werd ervan beschuldigd dat hij een miljardair uit Saudi-Arabië de titel van ridder zou hebben beloofd.

Voor sommigen legde de zaak een van Charles’ grootste zwakheden bloot: een gebrek aan inschattingsvermogen en mensenkennis, ook wat zijn inner circle betreft. Adviseurs hadden al lang hun bedenkingen bij het gedrag van de heer Fawcett, die ooit nog als bediende voor de prins had gewerkt voordat hij opklom naar machtige posten in zijn liefdadigheidsnetwerk. Maar Charles, die via zijn woordvoerder benadrukte dat hij niet op de hoogte was van de beschuldiging, bleef Fawcett koppig steunen.

Charles is nog steeds niet bijzonder populair. Vorig jaar vroeg bureau Ipsos MORI de Britten naar hun favoriete lid van de koninklijke familie. Amper elf procent van de ondervraagden stemde voor Charles. Hij moest het niet alleen afleggen tegen de koningin, maar ook tegen William en zijn vrouw Kate, Harry en Meghan, prinses Anne, prins Philip, en een van de achterkleinkinderen van de koningin.

Maar voorlopig lijkt de toekomst van de monarchie verzekerd: in diezelfde bevraging gaf 43 procent van de mensen aan dat Groot-Brittannië slechter af zou zijn zonder de monarchie. 19 procent geloofde dat het land beter zonder kon, en 31 procent meende dat er geen verschil zou zijn. Die percentages zijn nauwelijks veranderd, zelfs niet nadat Harry en Meghan een opzienbarend interview hadden gegeven aan Oprah Winfrey, waarin ze de koninklijke familie beschuldigden van een harteloze en racistische behandeling.

Voor Charles is de grootste persoonlijke uitdaging misschien wel de brokken lijmen met zijn zoon. In het interview met Winfrey vertelde Harry dat zijn vader niet meer aan de telefoon kwam als hij belde. “Er zijn pijnlijke dingen gebeurd”, zei Harry. Er zijn weinig signalen die wijzen op een verzoening. Harry zou aan zijn memoires werken, en in de entourage van Buckingham Palace wordt nu al gevreesd dat het boek oude wonden tussen Harry en Meghan en de rest van de koninklijke familie opnieuw zal openhalen.

En dan zijn er nog de juridische gevolgen van de relatie van Charles’ broer Andrew met Jeffrey Epstein. Charles heeft Andrew snel alle koninklijke taken afgenomen, na diens vernietigende BBC-interview in een misplaatste poging om zijn naam te zuiveren. Royaltywatchers zagen het als een signaal dat Charles, nog voor zijn moeder stierf, echt de rol als leider van de familie en als koning in wording op zich nam.

“Hij heeft de laatste jaren meer aanzien verworven”, zei de Britse gespecialiseerde historica Penny Junor. “Hij ziet er ook zelfverzekerder uit, als iemand die gelukkiger in zijn vel zit.”

The New York Times