“Niet te begrijpen dat jij single bent.” Steeds meer mensen zijn vrijgezel, maar dat ben je toch niet voor je plezier, zeker? Ervaringsdeskundige Katrin Swartenbroux is de meewarige blikken beu.
Ik ben 32, single en mega-oké. Dat laatste moet ik er altijd even bij vermelden, omdat u anders waarschijnlijk het tegenovergestelde verwacht. Dat is niet uw fout. Hoewel er wereldwijd steeds meer mensen single door het leven gaan, is onze hele maatschappij ingericht om te doen geloven dat in een relatie zitten de norm is. En dat er dus iets mis is met mensen die niet aan die norm voldoen. Kipfilets (of tofuburgers zo u wil) worden steevast per twee verpakt. Een brood is ontworpen om lang genoeg vers te blijven tot een vierpersoonsgezin zich ermee gevoed heeft. Soloreizigers boeken beter een tweepersoonskamer omdat ze anders in een krankzinnig dure schoendoos zonder ramen worden gepropt, ‘designed for the business(wo)man on the go’.
Op café wordt er eerder gepolst naar wie onlangs in mijn bed belandde dan naar mijn meest recente interviewee. In zowat alle gevallen kan ik over die laatste nochtans meer en interessantere dingen vertellen. Wanneer iemand te horen krijgt dat ik single ben, maken ze er hun missie van om mij te koppelen aan hun eigen Onfortuinlijke Ziel in de vriendenkring, meestal een jongeman met wie ik niets anders gemeen heb dan het feit dat we beiden levende, heteroseksuele wezens zijn zonder lief. Voldoende overeenkomsten in hun ogen. Want je wil toch niet alleen blijven?
Ruwbouwproject
Wie single is na zijn dertigste voelt zich niet zelden een ruwbouwproject dat mensen dolgraag willen fixen. Wie dan ook nog eens vrouwelijk is, mag zich helemaal aan een bende wilde weldoeners verwachten die je bovenaan op hun urgentielijst plaatsen “want je eitjes”. “Hoe kan het nu dat iemand als jij single is?” verzuchten ze bij het aanschouwen van de onvolmaakte tempel die mijn leven is. In theorie zal het wel goedbedoeld zijn. Ik heb geen ernstige misvormingen, maak betere mopjes dan je vader en ben zindelijk, dus het feit dat niemand mij ter plekke over zijn schouder werpt en meesleept naar zijn mancave, is voor hen onbegrijpelijk.
Charlotte (36) kan ervan meespreken. “Het probleem is niet dat ik geen mannen vind die mij willen daten, het probleem is dat ik geen mannen vind die ík wil daten. Door die vraag te stellen lijkt het alsof ik mijn singlestatus niet zelf in de hand heb, dat ik gewoon aan het wachten ben op iemand die mij wil.”
Wanneer men over single mannelijke vrienden praat, gaat dat meestal gepaard met gebulderlach en schouderklopjes “want hij is nog niemand tegengekomen die hem kan temmen, hè Vinnie?”, terwijl ik ook graag fist bumps in plaats van meewarige blikken wil ontvangen omdat ik mezelf hoger inschat dan de eerste de beste beige broek die oogcontact zoekt boven zijn biertje.
De single thirtysomething female is duidelijk een fascinerend beestje, eentje dat heel wat schrijvers, journalisten en wetenschappers met de nodige voorzichtigheid proberen te benaderen. Want wie zijn ze, wat drijft hen en waarom zijn hun eitjes nog niet bevrucht?
We worden opgezadeld met think pieces over ‘having it all’ en zitten gewrongen tussen stereotypen als de egocentrische cocktailskappende Carrie Bradshaw van Sex and the City enerzijds, en de in roomijs jankende emotioneel afhankelijke Bridget Jones anderzijds. We verdienen een realistischer representatie, vindt ook Stephanie Coorevits. Haar Handleiding voor de single ligt vanaf 3 april in de rekken. “Ik haatte het om als vrijgezel in een hokje geduwd te worden. Single zijn is niet constant eenzaam bleiten, en het is ook niet de hele tijd feesten en met mensen in bed duiken. De realiteit ligt ergens tussenin.”
Friendzone
Akkoord. Hoewel ik op dit moment niet op zoek ben naar een vaste relatie en geniet van de vrijheid om ‘Brimful of Asha’ knoertluid door mijn woonkamer te laten schallen, is het singlebestaan soms shit. Ik vloek als een ketter wanneer ik voor de zoveelste keer door mijn rug ga bij het naar boven zeulen van het kattenzand (jep, single, vrouwelijk én katten, de heilige drievuldigheid). Wanneer ik met buikgriep boven de toiletpot hang en er niemand is om het klamme haar uit mijn gezicht te vegen, verzwelg ik haast in zelfmedelijden en, nu ja, gal. Mijn lever jammert omdat de goede wijn nooit in kleine flessen beschikbaar is “en het zonde is om weg te gieten”. Ik wil niet weten hoeveel onuitgeknepen mee-eters momenteel huishouden tussen mijn schouderbladen. En als ik nog maar bedenk hoeveel platen of schoenen ik zou kunnen kopen mocht mijn huurprijs plots gehalveerd zijn, krijg ik een paniekaanval.
Toch zijn het die hordes die ik best kan nemen, omdat alleenstaand niet hetzelfde is als alleen zijn. Mijn ouders helpen me met het kattenzand, mijn vrienden brengen me soep wanneer ik ziek ben en ik vind altijd wel iemand om die fles wijn mee te delen. En zolang niemand ’s ochtends liefhebbend mijn nek wil kussen, zijn die mee-eters zelfs geen probleem. Volgens Duits wetenschappelijk onderzoek zouden singles beter zijn in het onderhouden van hun andere relaties. Met vrienden, familie, collega’s of buren. Omdat ze niet moeten focussen op één kernpersoon, maar hun aandacht en liefde verdelen over verschillende mensen. Omdat ze dat willen, maar ook omdat ze niet anders kunnen.
Ik ben er nog niet uit of het tweerichtingsverkeer vlot verloopt, maar sinds ik single ben heb ik wel gemerkt wat voor een leger ik achter me heb staan. Troepen die mijn gebroken pols counteren door een schema uit te werken om te bepalen wie mijn haar komt wassen of mijn vuilniszakken buitenzet. Ware strijders die voor mij door het vuur zouden gaan. Als ik voorspel dat mijn katten mijn gezicht zullen hebben opgegeten vooraleer iemand mijn lijk vindt (ik ben heel gezellig op feestjes, echt), dan zegt dat vooral iets over de eetlust van die beesten en weinig over mijn eenzaamheid. Na 48 uur radiostilte is er altijd wel iemand die me zal sms’en “of ik oké ben?”.
In haar boek Vriendschap in tijden van eenzaamheid (uit op 19 april bij Houtekiet) belicht Selma Franssen welke rol vriendschappen spelen in een samenleving die steeds sneller digitaliseert, individualiseert en flexibiliseert. Ook zij benadrukt dat we in deze tijden van economische en romantische instabiliteit steeds vaker terugplooien op onze vrienden en dat die belangrijke kerntaken zullen overnemen die voorheen enkel familie of vaste partners te beurt vielen. Van mantelzorger tot huisgenoot.
Singled Out
Zonder het enthousiasme en het gezelschap van mijn buurmeisje zou ik over drie weken niet vertrekken op droomreis naar Marokko, een trip die ik altijd met een van mijn vorige lieven wilde maken maar die er steeds bij inschoot omdat het (begrijpelijk) niet hún droomreis was. Heel wat singles die ik spreek, vertellen me over hoe ze pas na hun relatie de tijd of de gusto kregen om hun leven in te richten zoals ze dat zelf wilden.
“Mijn ex-vriend en ik hadden een heel druk leven. Ik had een freelance bijbaantje naast mijn vaste job, en hij klopte lange uren bij een start-up”, zegt ook Olivia* (32). “De zeldzame vrije momenten die we hadden, wilden we met elkaar doorbrengen. Dat was mooi, maar nu ik single ben is mijn leven gevarieerder. Soms ga ik op date, maar ik ga ook uit eten met vrienden, naar een concert en ik ben eindelijk met pilates begonnen.”
Zij bevestigen daarmee het onderzoek van Bella DePaulo, Amerikaans psycholoog en auteur van het boek Singled Out. Tien jaar geleden besloot ze het mentale welzijn van de single onder de loep te nemen. Haar belangrijkste bevinding? Mensen die single zijn (en daar ook niet rouwig om zijn), kunnen zich meer openstellen voor psychologische groei en persoonlijke ontwikkeling dan zij in een relatie. “We moeten de levens van vrijgezellen serieus gaan nemen, en proberen te begrijpen wat hun levens betekenisvol maakt in plaats van vrijgezellen te bekijken via een huwelijksbril. Ik wil meer leren over mensen die blij zijn om vrijgezel te zijn; de mensen voor wie het vrijgezellenleven het beste, meest authentieke en betekenisvolle leven is. Dat betekent dat je geniet van het leven, de passies waar je het meest om geeft uitvoert en voor jezelf besluit wie de belangrijke mensen in jouw leven zijn”, aldus DePaulo aan Vice.
Slapen met je ledematen uitgespreid als een zeester. Een serie op Netflix bingewatchen zonder op de ander te moeten wachten. Een spie brie in bad als ontbijt en een kom cornflakes in bed als avondeten. Er zijn veel voordelen verbonden aan de vrijheid van het singlebestaan. De grootste nadelen hebben voor heel wat singles dan ook niet te maken met het feit dat ze alleen zijn, maar wel met maatschappelijke druk en ingebakken structurele maatregelen die het single-zijn moeilijk maken. Want jawel, naast het feit dat koppels enkel maar de ochtendadem moeten aanvaarden van iemand die ze oprecht en intens graag zien, krijgen ze ook nog eens heel wat fiscale voordelen. La-vie-en-rozige rotzakken.
Voorhuwelijkssparen
Iemand die samenwoont of getrouwd is, kan tot 30 procent van zijn inkomsten doorschuiven naar de belastingbrief van zijn partner. Zo kan die persoon op snode maar perfect legale wijze in een lager belastingtarief terechtkomen. Daarnaast is ons belastingsysteem afgesteld op de stockfotodefinitie van ‘gezin’: wie kinderen ten laste heeft, heeft recht op een hogere belastingvrije som. Bovendien kunnen koppels twee keer gebruikmaken van de woonbonus. Die fiscale aftrek wordt namelijk per persoon toegekend, niet per woning. Bovendien moet je als alleenstaande de registratierechten (5 of 10 procent van de aankoopprijs) op je eentje ophoesten.
Voor een alleenstaande zonder kinderen met een gemiddeld inkomen kent België volgens cijfers van de OESO de hoogste belastingdruk: 53,7 procent. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de alleenwonende Belgen tussen de 25 en 36 jaar bijzonder slecht scoorden in de koopkrachtbarometer van Test-Aankoop. Wat sparen betreft, geeft liefst 59 procent aan dat het in 2018 ‘zeer moeilijk’ tot ‘onmogelijk’ was om te sparen, veel meer dan het Belgische gemiddelde (39 procent). Ter vergelijking: het aandeel bij de leeftijdsgenoten die een ‘jong koppel zonder kinderen’ vormen, ligt op 33 procent, bijna de helft dus. Wie in zijn of haar dertigste levensjaar bovendien toch nog snel besluit te trouwen, krijgt een hogere intrest op voorhuwelijkssparen.
“Ik wil niet rijk zijn, maar boyfriend rich zou fijn zijn”, schrijft Amerikaans journaliste Shani Silver in haar onlinecolumn Every Single Day. “Vijftig procent korting op huishoudelijke kosten, aantrekkelijke belastingvoordelen en af en toe een financieel vangnet voor wanneer mijn opdrachtgevers te laat betalen en ik alsnog eten moet kopen.”
Ook de return on investment ligt voor veel singles ontzettend laag. “Ik ben een goalgetter”, lacht Magalie* (30). “Ik heb altijd geleerd dat als je iets wil, je er gewoon hard genoeg voor moet werken. Wil je de Ten Miles lopen? Dan moet je trainen. Een promotie? Bewijs jezelf. In de liefde gaat het jammer genoeg niet zo. Ik heb al verschillende datingapps geprobeerd, ben op heel veel dates geweest en ik kom in het uitgangsleven regelmatig nieuwe mensen tegen, maar een ‘match’ is een toevalstreffer, geen verdienste.”
Waithood
Alsof het nog niet ellendig genoeg is, lopen vrijgezellen sinds deze week ook nog het risico om politici tegen te komen op Tinder. Onder meer John Crombez en Yasmine Kherbache zouden een profiel aangemaakt hebben om hun Singleplan te promoten. Sp.a wil namelijk het beleid beter afstemmen op singles, en heeft daarom ook haar volledige verkiezingsprogramma onderworpen aan de zogenoemde singletoets. Als iets te nadelig bleek voor alleenstaanden, of alleenstaande ouders, dan werd het aangepast. Wie matcht met Crombez of Kherbache op Tinder, krijgt de uitleg dat het om een politieke campagne gaat. “En misschien komt het wel tot een date om onze plannen uit te leggen”, klinkt het bij de partij.
Los van dat het voor de single wel eens aangenaam is om zich gewild te voelen (althans toch tot de federale verkiezingen), is een babbel over je energiefactuur een behoorlijke teleurstelling voor wie hoopte op vonken.
Toch is het belangrijk dat de politiek oog begint te hebben voor de single. Niet alleen om het financiële plaatje voor die single te drukken, maar ook om het woon- en mobiliteitsbeleid aan te passen. Volgens de meest recente cijfers van het Federaal Planbureau België zou tegen 2060 de helft van de Belgische bevolking “een eenpersoonsgezin” zijn. België is daarmee geen uitzondering: wereldwijd neemt het aantal alleenstaanden toe. Dat heeft uiteraard te maken met de vergrijzing, maar evenzeer met wat antropologieprofessoren Marcia Inhorn en Nancy Smith-Hefner ‘waithood’ noemen.
Van Indonesië tot Rwanda, van Frankrijk tot Japan: overal ter wereld stellen jonge mensen het uit om een vaste relatie aan te gaan, te trouwen, om samen te wonen of aan kinderen te beginnen, voornamelijk omdat het ‘volwassen’ leven duurder is geworden en mensen langer studeren. Een globaal fenomeen dat zowel mannen als vrouwen treft, al krijgt dit voor vrouwen natuurlijk een wrange bijsmaak. Want waar je zaken als het huwelijk prima kan uitstellen tot je, ik schrijf maar wat, 86 bent, is dat voor kinderen krijgen niet het geval. Mannen kunnen losjes op hun 70ste nog vader worden (Hey Richard Gere!), terwijl vrouwen vanaf hun 35ste gewaarschuwd worden dat hun eitjes verminderen in aantal en in kwaliteit.
“Het lijkt alsof je hele leefwereld haar adem inhoudt wanneer je kinderloos de kaap van 35 passeert”, zegt Freya (35). “Als vrijgezel ben je helemaal een hopeloos geval. Mijn huisarts vroeg een paar weken geleden nog of ik heb nagedacht over kindjes. Ik was daar voor een keelontsteking!”
“Als lesbische vrouw heb je de ‘mannelijke’ vrijheid dat je in het ergste geval van babykoorts nog altijd een groen blaadje kunt strikken”, lacht Sarah (34). “Het brengt ook weinig kinderbemoeienis met zich mee. Mijn ouders of schoonouders hebben dat werkelijk nog nooit gevraagd. Als we er wel zouden nemen, zijn de mensen blij. Als we ze niet zouden nemen, ook goed. En dan hebben we tenminste niet zomaar sperma van een vreemde man gekocht.” Isabelle* (32) beaamt. “Ik denk dat heteroseksuele vrouwen die vraag nog meer krijgen dan wij. Mensen denken allicht nog te veel in de klassieke zin over kinderen krijgen: dat je ervoor in een relatie moet zitten, en dat je daarvoor in een relatie met een man moet zitten. Nu ja, dat en het feit dat gesprekken over ivf gewoon niet zo gezellig zijn om over te keuvelen.”
Eitjes invriezen
Toch is ivf voor steeds meer vrouwen, ongeacht de geaardheid, een realiteit, mede omdat we er zoveel later aan beginnen. Ook social freezing, waarbij eicellen van gezonde vrouwen worden ingevroren, zit in de lift. Zo werden er volgens Het Laatste Nieuws in 2010 39 behandelingen uitgevoerd. Een jaar later steeg dat aantal naar 90. In 2015 waren dat er al 146, nog een jaar later 177, en in 2017 stond de teller op 205. Ook vorig jaar werden er meer dan 200 behandelingen uitgevoerd.
Ook Dorothy liet op haar 37ste vijftien eicellen invriezen. “Ik wist nog niet zeker of ik kinderen wou, maar ik wou de optie wel open laten”, vertelt ze. “Dat kostte een smak geld, ja (zo’n 2.700 euro, KS), maar ik heb mezelf wel het grootste luxeproduct cadeau gedaan: ik heb tijd gekocht. Wanneer ik nu een man tegenkom, kan ik nog altijd, samen met hem, beslissen om al dan niet aan kinderen te beginnen. Dat geeft gemoedsrust, ook al tikt mijn zogenaamde biologische klok echt nog niet.”
Het leven is dus meer dan dubbel zo duur voor de eenzaat, maar toch mogen we dankbaar zijn. De maatschappij begint ons bestaan steeds meer te erkennen. Er zijn niet-sippe eenpersoonsmaaltijden bij Albert Heijn. De boekhandel verkoopt single serve-kookboeken die je vooral leren hoe je je geen verkwister voelt omdat spinazie enkel in idioot grote verpakkingen beschikbaar is. We hebben met Singles Day onze eigen feestdag, en een dag vóór Valentijn kun je Galentine’s Day vieren om je (single) vriendinnen in de verf te zetten. In de aanloopperiode voor de feestdagen publiceert zowat elke media-outlet een handige ‘survivalgids voor singles’. Alsof champagne enkel koppels smaakt. Alsof de moppen van nonkel Dirk enkel een kwelling zijn als je geen lief hebt meegenomen.
Kieskeurig
“Ken je dat gezegde ‘life means nothing until you have someone to share it with’?”, vraagt Malika* (30). “Dat geeft me echt het gevoel alsof alles wat ik tot nu toe bereikt heb, niet belangrijk is. Ik heb op mijn eentje mijn huis gekocht en verbouwd, heb boeiende hobby’s en ben goed in mijn job, maar mijn leven zou er zogezegd pas toe doen als ik een partner had om lief en leed mee te delen. Dat is demotiverende onzin. Maar het kruipt wel onder je huid.” Of hoe je je met je droomjob en een fantastisch appartement toch nog steeds een gigantische loser kunt voelen omdat je bij Emergency Contact het gsm-nummer van je moeder moet invullen.
“Het meeste haat ik de opmerking ‘dat ik niet kieskeurig mag zijn’”, zegt Sarah (35). “Ik ben al een aantal jaar single, heb mijn hele leven op een rijtje, behalve dat ene component. Als ik nu een geschikte partner zou tegenkomen, moet ik daar mentaal en fysiek plaats voor maken. Dan kan hij maar beter echt de moeite zijn, toch?”
Hoe vervelend de vraag ‘en hoe gaat het in de liefdeeeuuuu?’ ook mag zijn, weet dat ze gesteld wordt met de beste bedoelingen. Tenenkrullende intonatie incluis. Je kunt nooit volledig begrip opbrengen voor een situatie vooraleer je er in gezeten hebt. Ik heb het leeuwendeel van mijn twenties onbezorgd aan de zijde van iemand doorgebracht. Die lange relatie is nog maar drie jaar geleden op de klippen gelopen en ik heb in de tussentijd nog een lief gehad. Ik heb alle kanten gezien. De financiële en emotionele zekerheid van een vaste relatie is iets wat je al snel als vanzelfsprekend gaat beschouwen. Tegelijkertijd heb ik me meer alleen gevoeld in een slechte relatie, dan dat ik me nu voel als single.
An sich zijn de dingen die mensen gelukkig maken hetzelfde voor iedereen, ongeacht je relatiestatus. Geborgenheid. Kunst. Goede seks. Lekker eten. Een geslaagde high five. Een écht goede relatie combineert die zaken dan ook nog eens met de vrijheden die singles ervaren. Voor minder doe ik het niet meer. Zolang ik altijd het hardst om mijn eigen moppen zal lachen, hou ik mezelf wel gezelschap.
Olivia, Magalie, Isabelle en Malika zijn fictieve namen.
Stephanie Coorevits, Handleiding voor de single, Borgerhoff & Lamberigts, 192 p., 19,99 euro. Verschijnt op 3 april.
Selma Franssen, Vriendschap in tijden van eenzaamheid, Houtekiet, 240 p., 19,99 euro. Verschijnt op 19 april.