Econoom Selien De Schryder betreurt laksheid van onze politici: ‘België is een van de risicolanden’

De economische vooruitzichten voor de komende maanden zijn een pak somberder geworden, stelt Kristalina Georgieva, hoofd van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). “Het wordt een pittig 2022 en mogelijk een nog zwaarder 2023, met een toegenomen kans op recessie”, schrijft ze in een blog van het IMF. Ook de Europese Commissie tempert de verwachtingen. Waar de Commissie in mei nog van 2,3 procent groei voor volgend jaar uitging, wordt dat nu bijgesteld tot maar 1,4 procent. 

“We kunnen er niet omheen dat de oorlog in Oekraïne grimmiger is geworden, dat Rusland getoond heeft dat het niet te beroerd is om de gaskraan dicht te draaien naar Europa”, zegt econoom Selien De Schryder (UGent). “Dat kan verregaande gevolgen hebben voor de winter. Daarnaast rukt het coronavirus weer op in heel wat landen en blijkt de inflatie hardnekkiger dan voorheen gedacht werd.”

Het IMF zegt dat landen alles moeten doen wat ze kunnen om de inflatie onder controle te krijgen. Hoe doen we dat?

“Je ziet nu dat verschillende nationale banken renteverhogingen doorvoeren. De financiële markten verwachten nu zelfs dat de Amerikaanse nationale bank de rente zal verhogen met 1 procentpunt, terwijl er eerder op een verhoging van 0,75 procentpunt gerekend. De Europese Centrale Bank voert een stapsgewijze renteverhoging door in juli en september, mogelijk volgen er nog daarna.

“Door deze renteverhogingen is investeren en geld lenen duurder, zo wordt de vraag afgeremd en zakt de inflatie op termijn. Het probleem is dat het een tot twee jaar duurt voor de renteverhogingen maximaal effect hebben. Bovendien is het problematisch dat deze inflatie vooral gedreven wordt door gestegen grondstoffen- en energieprijzen: dat zijn externe schokken waar de Europese Unie weinig impact op heeft.”

Intussen stellen in een open brief in De Tijd 22 Belgische economen in vraag dat in ons land begrotingscontroles met 4 miljard extra uitgaven passeren, terwijl het gat in de begroting alleen groter wordt. Neemt België onverantwoorde risico’s?

“Het is heel duidelijk dat er op dat vlak weinig sense of urgency leeft bij onze politici. Het blijft ballonnetjes over extra uitgaven regenen, terwijl de begroting er echt niet goed voor staat. In een van de risicoscenario’s van de Europese Commissie loopt onze schuldgraad op tot 140 procent van het bbp in 2030.”

Is dat dan zo problematisch?

“Als het doorgaat zoals nu, kan je in een gevarenzone terechtkomen waarbij je als overheid, door speculatie van de financiële markten, met erg hoge rentes geconfronteerd wordt om bijvoorbeeld leningen af te sluiten. In 2011 was dat het geval met landen als Italië, Spanje of Griekenland, waardoor zelfs gespeculeerd werd over het uiteenvallen van de Europese Unie.

“Vandaag is België een van die risicolanden. We moeten absoluut vermijden dat we in een scenario komen waarbij de Belgische regering torenhoge rentes moet betalen door de hoge staatsschuld, want dat zou betekenen dat elke investering of lening die de overheid doet nog meer kost.”

Dat lijkt een moeilijke spreidstand: de overheid moet zowel haar burgers beschermen tegen de hoge inflatie, maar te veel investeren houdt ook risico’s in. 

“Ja, de uitdaging is om de zwakste burgers te beschermen tegen koopkrachtverlies en toch de begroting op orde houden. In de coronacrisis hield de overheid de economie in stand, maar vandaag zie je dat de overheid met allerlei ingrepen ons energieverbruik in stand houdt. Dat lijkt me niet de bedoeling. Het beste wat wij kunnen doen om ons te beschermen tegen de hoge energieprijzen, is ons energieverbruik drukken, ook al is dat pijnlijk.”

Hoe groot acht u het risico dat een gastekort in de winter ons echt in een zware recessie duwt?

“We moeten daar zeker rekening mee houden. In landen als Duitsland zie ik dat er allerlei scenario’s becijferd worden en afschakelplannen opgesteld worden om zich nu al voor te bereiden voor de winter. Bij ons mis ik dat. Wij mogen dan wel minder afhankelijk zijn van Russisch gas, dat betekent niet dat we ons in slaap mogen laten wiegen. Want als Duitsland in gasnood komt, gaan we onze Europese verplichtingen moeten nakomen en dreigt er sowieso een groot negatief effect op de economie. Ik vind het opmerkelijk dat onze politici ons daar vandaag niet op voorbereiden. Want als de energieprijzen echt de pan uit swingen, kan dat de doodsteek betekenen voor veel van onze bedrijven. 

Maatregelen zoals minder hard rijden op de autosnelweg, zoals de expertengroep koopkracht voorstelde, zijn dus niet overbodig?

“Ik vind het vreemd dat zoiets ‘betuttelend’ genoemd werd, terwijl zo’n maatregel peanuts is in vergelijking met maatregelen die in andere Europese landen op dit moment circuleren. Politici laten experts maandenlang werken aan een gefundeerd rapport,  en dan worden die rapporten van de kaart geveegd met een Twitter-bericht. Die lacherige houding roept vragen op als je weet hoe experts van gasmarkten de komende winter inschatten. Ik hoop dat politici snel uit die campagnemodus geraken en echt nadenken over hoe we ons energieverbruik kunnen verminderen.”