Direct naar artikelinhoud
AchtergrondOorlog in Oekraïne

‘Ik kon mijn ogen niet geloven’: Amerikaanse Himars-raketten boezemen Russen steeds meer angst in

Een Amerikaanse Himars tijdens een oefening.Beeld AFP

‘Het is weer Himars-tijd.’ Die zin gaat sinds een aantal dagen rond op sociale media wanneer Oekraïne weer maar eens een Russisch munitiedepot in de as legt. Dat gebeurt in toenemende mate met de hoogst efficiënte Amerikaanse en Britse raketsystemen waar het Oekraïense leger sinds enkele weken over beschikt. Rusland probeert de schade te beperken, maar moet voorlopig lijdzaam toezien hoe dag na dag tonnen wapens en munitie in rook opgaan.

Gisterenavond was het opnieuw zover. In Loehansk, de hoofdstad van de gelijknamige zelfverklaarde Volksrepubliek in het oosten van Oekraïne, vloog rond 23 uur lokale tijd op spectaculaire wijze een munitiedepot de lucht in. Video’s op sociale media tonen hoe de donkere nacht boven de stad verlicht wordt door een grote brand en tientallen explosies van wat waarschijnlijk Russische raketten en granaten zijn. Nooit eerder in deze oorlog slaagde het Oekraïense leger erin om de stad, een bolwerk van pro-Russische separatisten op meer dan 80 kilometer van het front, te raken.

Twitter bericht wordt geladen...

Maandagavond was het ook al prijs in Nova Kachovka in het zuiden van Oekraïne, achter de frontlinies in de provincie Cherson. Een raketinslag, gevolgd door een enorme vuurbal en een honderden meter grote paddenstoelwolk, legde een munitiedepot naast de spoorlijn richting de brug over de Dnjepr in de as. Bij de aanval zou de Russische generaal en commandant van het 22ste legerkorps Artem Nasbulin om het leven gekomen zijn, al is dat nog niet bevestigd. Van het depot - en de omgeving - bleef in elk geval niets meer over, blijkt uit satellietbeelden van voor en na het bombardement.

Kettingreactie

Zo gaat het al enkele weken in door Rusland gecontroleerde steden aan het front, maar ook verder weg. Of het nu Popasna, Donetsk, Cherson, Makiivka, Chroestalny, of elders in bezet gebied is: de precisie-aanvallen op ondertussen al tientallen wapenopslagplaatsen, olietanks en commandocentra, meestal in de late avond, worden telkens gretig gedeeld op sociale media. Vaak gaan de explosies bij de munitiedepots urenlang - in zeldzame gevallen volgens Oekraïense media zelfs dagenlang - door in een niet aflatende kettingreactie waarbij de ene ontploffende granaat de volgende raket aansteekt, tot er uiteindelijk niets meer overblijft.

Officieel communiceert Oekraïne niet met welke wapens de aanvallen worden uitgevoerd. Toch lijkt deze nieuwe fase in de al 4,5 maanden durende oorlog volledig toe te schrijven aan nu al twee legendarische westerse wapensystemen waar Oekraïne sinds enkele weken over beschikt, zij het nog altijd in heel geringe hoeveelheid. 

Het gaat om de Amerikaanse M142-Himars (High Mobility Artillery Rocket System), waarvan er nu negen opgesteld staan op het slagveld, met sinds vrijdag nog eens vier extra aangekondigd, en de Britse M270 MLRS (Multiple Launch Rocket System), waarvan Oekraïne er tot nog toe twaalf heeft. Al enkele honderden Oekraïense militairen werden de voorbije weken in het Westen opgeleid om de wapens te gebruiken en te onderhouden.

Video wordt geladen...

Beide systemen hebben dezelfde eigenschappen en werken volgens hetzelfde principe. Ze kunnen tot zes artillerieraketten na elkaar afvuren op een vooraf ingesteld doel. De raketten waar Oekraïne over beschikt kunnen tot 80 kilometer ver vliegen. Dat is het dubbele van de afstand die de granaten van de Amerikaanse M777-houwitsers kunnen afleggen, het vorige zware wapen dat Oekraïne van de VS geleverd kreeg.

Doordat zowel de Himars als de MLRS zelfrijdend is hoeft de truck waar het raketsysteem op gebouwd is, bovendien niet langer dan een paar minuten op dezelfde plaats te blijven. De kans op succesvol tegenvuur van Russische zijde wordt zo gevoelig verkleind. Zijn de zes raketten afgevuurd, dan rijdt de truck verder naar de vooraf afgesproken herlaadplaats waar een magazijn met zes nieuwe raketten in één keer op het platform wordt geladen, en de vrachtwagen verder kan rijden naar de volgende vuurlocatie.

Kettingreactie
Beeld DM

Gps-geleiding

De grootste reden echter waarom de raketten nu al zo’n mythische status hebben, is hun ultramoderne gps-geleiding. Oekraïne, en in nog veel grotere mate Rusland, beschikken zelf ook wel over eigen MLRS, met de Grand (‘Hagel’) en de Oeragan (‘Orkaan’) als bekendste. Maar zoals hun naam al doet vermoeden, moeten die oude wapens met onnauwkeurige Sovjet-technologie het vooral van hun hoeveelheid hebben in plaats van precisie. 

De Himars daarentegen is dankzij spitstechnologie van het hoogste niveau tot op één tot drie meter nauwkeurig. En dat veroorzaakt stilaan paniek in Rusland. Doorgaans goed ingelichte Russische militaire bloggers - een gemeenschap van officieuze journalisten met honderdduizenden aanhangers op kanalen als Telegram die door het Kremlin gretig gebruikt worden als propaganda - uiten de laatste weken hun ongerustheid over de nieuwste ontwikkelingen.

Video wordt geladen...

‘Gemikt op een muntstuk’

“Gisteren was ik aan het front en zag ik mijn eigen ogen een Himars-aanval op Chernobajevka in de provincie Cherson”, schreef bijvoorbeeld Roman Saponkov maandag op Telegram. Saponkov brengt als ‘embedded’ militair blogger verslag uit van bij de Russische troepen in Oekraïne. “Ik ben al vaker onder vuur komen te liggen, maar ik kon mijn ogen niet geloven dat het hele pakket, vijf of zes raketten, zo goed als op een muntstuk neer leken te komen. Meestal landen MLRS-raketten in een breed gebied, en zeker op hun maximaal bereid vallen ze verspreid als een ventilator.”

In de Moscow Times erkende ook Andrej Rudenko, oorlogscorrespondent voor de Russische staatstelevisie, dat de aanvallen op de depots waarschijnlijk meestal het gevolg van de Himars zijn. “Hevige branden en explosies. De situatie is verschrikkelijk.”

``

Saponkov waarschuwde nog dat “dit nog maar het begin” is. “Ze gaan Cherson en andere grenssteden platbombarderen, en dan vooral Belgorod (Russische grensstad ten noorden van Charkiv, red.). Ze zullen toeslaan op alle commandoposten en militaire installaties waar ze de afgelopen vier maanden info over verzameld hebben.”

Dat is ook de inschatting van Philips O’Brien, professor strategische studies aan de Schotse universiteit van St. Andrews. Volgens hem gaat het Oekraïense leger heel methodologisch en secuur te werk bij de aanvallen op de depots en commandocentra, “alsof ze er telkens één of twee uitkiezen die ze hebben kunnen identificeren”, zo schrijft hij op Twitter. Meestal gaat het bovendien om depots naast spoorwegen, de snelste manier om oorlogsmateriaal aan te voeren. 

‘Operationele pauze’

De gevolgen lijken zich nu al te laten voelen op het slagveld. Rusland hanteert sinds een week een ‘operationele pauze’ in de Donbas, officieel om zich te hergroeperen en voorraden aan te vullen. Toch vermoeden zowel de Russische bloggers als westerse analisten dat de Himars nu al grote logistieke problemen langs Russische zijde veroorzaakt. Rusland wordt bijvoorbeeld steeds meer gedwongen om wapens op 100 kilometer van het front op vrachtwagens over te laden en vandaaruit te verdelen naar het front, waar veel trager gaat dan per trein.

Een ander bekende blogger en voormalige rebellenleider uit Donetsk, bekend onder de schuilnaam ‘Fighting Cat Murz’, windt er op Telegram nog minder doekjes om. Hij ergert zich volop dat de Russische legerleiding de opgeslagen munitie niet verspreidt of buiten het bereik van de Oekraïense raketten opslaat. “Ons leger wordt geleid door een bende niet opgeleide idioten”, schreef hij zaterdag. “Het zijn verachtelijke, ellendige, wraakzuchtige, kleinzielige en stelende lemmings.”

Of het nu onkunde of onwetendheid is, dit zegt veel over het Russische leger, vond ook O’Brien na de grote aanval op Nova Kachovka gisteren. “De Russen hadden moeten weten dat deze plek hoog op de Oekraïense prioriteitenlijst stond, maar ofwel konden, ofwel wilden ze zich daar niet aan aanpassen. Voor hen is dit sowieso bijzonder zorgwekkend.”

Een Himars wordt op het slagveld afgevuurd door het Oekraïense leger.Beeld VIA PAVLO NAROZHNYY via REUTERS

Luchtafweer niet toereikend

Boven op de dodelijk efficiëntie van de Himars komt nog dat de Russische luchtafweer, voornamelijk S-300 en S-400-raketsystemen, de wendbare Himars-raketten, die met 2,5 keer de snelheid van het geluid vliegen, niet uit de lucht lijken te kunnen halen. “Het Russische luchtverdedigingssysteem blijkt niet effectief tegen massale aanvallen met Himars-raketten”, schreef vorig weekend blogger Igor Girkin. Girkin is een bekende voormalige Russische FSB-officier en een van de leidende figuren van de pro-Russische separatisten tijdens de vorige oorlog in de Donbas in 2014, met 400.000 volgers op Telegram.

Rusland claimt al wel een Oekraïense opslagplaats van Himars-raketten te hebben geraakt, en zelfs al twee systemen zelf te hebben uitgeschakeld. Oekraïne ontkent dat, en ook de Verenigde Staten zeggen geen informatie in die zin te hebben.

De moderne westerse wapens, en het feit dat er telkens meer beloofd en geleverd worden, geven Oekraïne nieuwe moed. Gisteren kondigde de legerleiding het begin van een tegenoffensief in Cherson aan, waar Oekraïne de voorbije weken al beperkt terrein terug kon winnen. Desondanks waarschuwen westerse analisten voor te veel optimisme. De MLRS-raketten veranderen de situatie op het slagveld, maar op zichzelf zullen ze Oekraïne niet de overwinning bezorgen. In een interview in De Morgen waarschuwt oud-kolonel Roger Housen bijvoorbeeld voor de drones die Rusland besteld zou hebben bij Iran. “Drones waarmee ze de Himars straks willen bestoken.”

‘Stuur nu 60 Himars’

Voor Max Boot, Amerikaans-Russisch militair historicus en columnist bij The Washington Post, is het des te meer een reden om de terughoudendheid te laten varen. Oekraïne slechts beperkt wapens leveren om Vladimir Poetin niet te veel “uit te dagen”, noemt hij onzin in een ondertussen veelbesproken opiniestuk. De enige manier om vrede te krijgen en de oorlog te beëindigen is door de oorlog te verkorten en Oekraïne toe te laten te winnen. “Stuur 60 Himars naar Oekraïne”, zo bepleit hij in het stuk.